കശ്മീർ; ജീവിക്കുന്ന നരകം
ന്യൂയോർക്ക് ടൈംസ് തയ്യാറാക്കിയ റിപ്പോർട്ടിന്റെ മൊഴിമാറ്റം
കശ്മീരിലെ ഏറ്റവും വലിയ നഗരമായ ശ്രീനഗറിന്റെ തെരുവുകളില്‍ തോക്കേന്തിയ സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ മുഖത്ത് കറുത്ത തുണികള്‍ കെട്ടി ചെക്ക്‌പോസ്റ്റുകള്‍ക്ക് പിന്നില്‍ സ്ഥാനം പിടിച്ചിരിക്കുന്നു.
വീടിന്റെ ജനാലകള്‍ക്ക് പുറത്തെ ദൃശ്യങ്ങള്‍, വെളിയിലേക്കിറങ്ങാന്‍ ജനത്തെ ഭീതിപ്പെടുത്തുന്നു. പലരും ഭക്ഷണം പരമാവധി വെട്ടിക്കുറച്ച് വിശപ്പടക്കി തൃപ്തിയടയുന്നു.
കശ്മീരി ജനതയും ഇന്ത്യന്‍ സെന്യവും തമ്മിലുള്ള ഏറ്റുമുട്ടലിനെ തുടർന്ന് വൻ പ്രതിഷേധം പൊട്ടിപുറപ്പെട്ടതിന് തൊട്ടുപിന്നാലെ, ആ താഴ്‌വീണ നഗരത്തിന് ചുറ്റും ശനിയാഴ്ച ഒരു ഭീകരാക്രമണം മുഴങ്ങി.
വ്യാപാര സ്ഥാപനങ്ങള്‍ അടച്ചു. എടിഎം നിശ്ചലമായി. പുറം ലോകത്തേക്കുള്ള സകല വഴികളും -ഇന്റര്‍നെറ്റ്, മൊബൈല്‍ ഫോണുകള്‍, ലാന്‍ഡ്‌ലൈനുകള്‍- എല്ലാം നിഷേധിക്കപ്പെട്ടു.
ദശലക്ഷക്കണക്കിന് മനുഷ്യ ജീവനുകള്‍ ഏകാന്തത്തടവുകളില്‍ അകപ്പെട്ടു.
ഭയവും കോപവും ഉപരോധവും ആശയക്കുഴപ്പവും കീഴ്‌പ്പെടുത്തിയ ഒരുകൂട്ടം ജനതയാണ് ന്യൂയോര്‍ക്ക് ടൈംസിന്റെ ലേഖകര്‍ക്ക് ലഭിച്ച കശ്മീരിലെ ആദ്യ കാഴ്ച,.
പുറത്തിറങ്ങിയ ആളുകള്‍, തകര്‍ന്നു കിടക്കുന്ന ട്രക്കുകള്‍ക്കും സൈനികര്‍ക്കും ഇടയിലൂടെ കടന്നു പോകാന്‍ അനുവദിക്കണമെന്ന് ഉദ്യോഗസ്ഥ വൃന്ദത്തോട് അഭ്യര്‍ത്ഥിച്ചെങ്കിലും പാല്‍ പോലുള്ള അടിസ്ഥാനാവശ്യങ്ങള്‍ക്ക് വെളിയിലിറങ്ങിയവരെ സൈനികര്‍ ക്രൂരമായി മര്‍ദ്ദിച്ചു.
ഇതോടെ, കശ്മീരിന്റെ സ്വയംഭരണാധികാരം തുടച്ചുനീക്കാനുള്ള ഇന്ത്യയുടെ ദ്രുതവും ഏകപക്ഷീയവുമായ തീരുമാനം, കശ്മീരിലെ ചില ഭാഗങ്ങള്‍ക്ക് ഉടമസ്ഥാവകാശം അവകാശപ്പെടുന്ന ‘പ്രമുഖ ശത്രു” പാകിസ്ഥാനും ഇന്ത്യയും തമ്മില്‍ അസ്വാരസ്യങ്ങള്‍ പുനരാരംഭിച്ചു.
രണ്ട് ന്യൂക്ലിയര്‍ സായുധ രാജ്യങ്ങള്‍ക്കിടയിലുള്ള പ്രദേശം ഇതിനകം ഏഷ്യയിലെ ഏറ്റവും അപകടകരവും സൈനികവത്കരിക്കപ്പെട്ടതുമായ ഇടങ്ങളില്‍ ഒന്നായിത്തീര്‍ന്നു.
ഒരു വെള്ളിയാഴ്ച ദിവസം, പതിനായിരക്കണക്കിന് വരുന്ന ജനങ്ങള്‍ സമാധാനപരമായി പ്രകടനം നടത്തുകയും സ്വാതന്ത്ര്യ മുദ്രാവാക്യം മുഴക്കുകയും കശ്മീരി പതാകകള്‍ അഴിച്ചിടുകയും ചെയ്തുവത്രെ.
അന്നേരം, ഇന്ത്യന്‍ സൈന്യം വെടിയുതിര്‍ത്തു. ജനക്കൂട്ടം പരിഭ്രാന്തരായി ചിതറിയോടി. പ്രതിഷേധത്തിനിടെ ചിത്രീകരിച്ച വീഡിയോയില്‍ തുടര്‍ച്ചയായുള്ള ഓട്ടോമാറ്റിക് ആയുധ തീപിടത്തങ്ങള്‍ കാണാം.
കുറഞ്ഞത് ഏഴ് പേര്‍ക്കെങ്കിലും പരിക്കേറ്റു. ചിലരുടെ കണ്ണില്‍ ബക്ക്‌ഷോട്ട്(വെടിമരുന്ന്) തുളച്ചതായ് അധികൃതര്‍ പറയുന്നു.
പരിഭ്രമിച്ചോടിയ പതിനാലുകാരി അഷ്ഫാന ഫാറൂഖിനെ ചവിട്ടി മെതിച്ചു.
‘ഞങ്ങള്‍ പ്രാര്‍ത്ഥനക്ക് ശേഷം സമാധാനപരമായി അതിലൂടെ സഞ്ചരിക്കുകയായിരുന്നു.പെട്ടെന്ന് അവര്‍ ഞങ്ങളെ വെടിവെയ്ക്കാന്‍ തുടങ്ങി….
ശ്രീനഗര്‍ ആശുപത്രിയിലെ കിടക്കയില്‍ കിടന്ന് വിറയ്ക്കുന്നതിനിടെ അവളുടെ പിതാവ് ഫാറൂഖ് അഹ്മദ് പറഞ്ഞു. മുസ്ലിം ഭൂരിപക്ഷ പ്രദേശം പതിറ്റാണ്ടുകളായി അനുഭവിച്ചിരുന്ന സ്വയംഭരണാധികാരത്തെ ഇന്ത്യയുടെ ഹിന്ദു ദേശീയ പ്രധാനമന്ത്രി നരേന്ദ്രമോദി പിഴുതെറിഞ്ഞു.
എട്ട് ദശലക്ഷത്തോളം ജനത വസിക്കുന്ന കശ്മീരിനെ കര്‍ശനമായ നിയന്ത്രണങ്ങളിലൊതുക്കി.
ഇന്ത്യയില്‍ ഉയര്‍ന്നു വരുന്ന രാഷ്ട്രീയമായ തമ്മിലടിയും കശ്മീര്‍ വിഘടന വാദികളുമായുള്ള ഉടക്കും പാകിസ്ഥാനുമായുള്ള ദീര്‍ഘകാലത്തെ വൈരാഗ്യവുമാണ് അദ്ദേഹത്തിന്റെ തീരുമാനത്തിന് പ്രചോദനം നല്‍കിയത്.
കഴിഞ്ഞ മൂന്ന് പതിറ്റാണ്ടുകളായ്, ഇന്ത്യയുടെ നിയന്ത്രണത്തിലുള്ള കശ്മീര്‍ താഴ്‌വര പുകപടലങ്ങളും വെടിയൊച്ചകളും നിലക്കാത്ത സംഘട്ടന മേഖലയാണ്. സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന് വേണ്ടി ദാഹിക്കുന്ന പ്രദേശം.
1990കളിലാണ് തീവ്രവാദികൾ അതിര്‍ത്തി കടക്കാന്‍ പാകിസ്ഥാന്‍ Floodgateകള്‍ തുറന്ന് നല്‍കിയത്. അങ്ങനെയാണ് വര്‍ഷങ്ങള്‍ നീണ്ട കനത്ത പോരാട്ടത്തിന് പ്രാരംഭം കുറിക്കുന്നത്.
പല കശ്മീരികളും പ്രധാനമന്ത്രി രാജ്യത്തെ അടിച്ചമര്‍ത്തുന്ന, വിദേശ ഭരണാധികാരിയായാണ് കാണുന്നത്. 1947ല്‍ കശ്മീര്‍ പ്രദേശത്തെ മഹാരാജാവ് സ്വയംഭരണത്തിന്റെ ഉറപ്പ് ചോദിച്ചാണ് ഇന്ത്യയുമായി ലയിക്കാന്‍ കശ്മീര്‍ തയ്യാറാവുന്നത്.
സ്വാതന്ത്ര്യത്തില്‍ വന്ന ഈ മാറ്റം ആ ജനതയില്‍ വിദ്വേഷം പടര്‍ത്തുന്നു.
കശ്മീരില്‍ മാറ്റം ആവശ്യമാണെന്ന് ആരും തര്‍ക്കിക്കുന്നില്ല. പതിനായിരക്കണക്കിന് മനുഷ്യ ജീവനുകള്‍ വേരറ്റു പോയി.
സമ്പദ് വ്യവസ്ഥ നൂല്‍ബലം പോലുമില്ലാതെ ദുര്‍ബലമായി.
പുതിയ പദവി കശ്മീരിനെ കൂടുതല്‍ സമാധാനപരവും സമ്പന്നവുമാക്കുമെന്നാണ് മോദിയുടെ അവകാശ വാദം.
ടെലിവിഷന്‍ സര്‍വ്വീസും നിഷേധിച്ചതിനാല്‍ ഏതാണ്ട് കാശ്മീരികള്‍ക്കും ദൃശ്യമാകാത്ത നിലക്ക് ഒരു ടെലിവിഷന്‍ പ്രസംഗത്തില്‍, കശ്മീര്‍ ഒരു ഫെഡറല്‍ പ്രദേശമാക്കി രൂപാന്തരം ചെയ്യുന്നത് അഴിമതി തുടച്ചുനീക്കപ്പെടുമെന്നും നിക്ഷേപം ആകര്‍ഷിക്കുമെന്നും പുതിയ പ്രതീക്ഷകളുമായി മുന്നോട്ട് പോകുമെന്നും അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.
താഴ്വരയില്, ഞങ്ങള്‍ കണ്ടുമുട്ടിയ ഏകദേശം അമ്പതോളം കശ്മീരി പൗരന്മാര്‍, ഇന്ത്യയുടെ പുതിയനീക്കം അന്യവത്കരണ ബോധം സൃഷ്ടിക്കുമെന്നും കലാപങ്ങളെ കൂടുതല്‍ രൂക്ഷമാക്കുമെന്നും അഭിപ്രായം പ്രകടിപ്പിച്ചു.
നിരവധി ഗ്രാമപ്രദേശങ്ങളിലെ ഡസന്‍ കണക്കിന് യുവാക്കള്‍ ഇതിനകം തന്നെ അപ്രത്യക്ഷരായെന്ന് റിപ്പോര്‍ട്ട് ചെയ്യപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്.
സായുധ സംഘങ്ങളില്‍ ചേരുന്നതിന്റെ സൂചനകളാണിതൊക്കെ. ന്യൂഡല്‍ഹിയിലെ അധികാരി വൃന്ദം ശനിയാഴ്ച അസംഖ്യം ഫോട്ടോകള്‍ പ്രചരിപ്പിച്ചു.
തുറന്ന പഴച്ചന്തകളും തിരക്കേറിയ തെരുവുകളും കാണിക്കുന്ന ആ ചിത്രങ്ങള്‍, താഴ്‌വര സാധാരണ നിലയിലാണെന്ന് സമര്‍ത്ഥിക്കുന്നതിന്റെ ഭാഗമായിരുന്നു. ശനിയാഴ്ചയടക്കം പ്രതിഷേധം പൊട്ടിപ്പുറപ്പെട്ടതായി കശ്മീരിലെ സുരക്ഷാ ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ പറയുന്നു.
ബരാമുല്ല പട്ടണത്തിലെ സൈനികനായ രവി കാന്ത് പറയുന്നു;
‘അവര്‍ക്ക് അവസരം ലഭിക്കുമ്പോഴെല്ലാം രണ്ട് ഡസനോ അതിലധികമോ സ്ത്രീകളുമായി പുറത്ത് വന്ന് ഞങ്ങളുടെ നേരെ കല്ലെറിഞ്ഞ് ഓടിയകലയുന്നു.’ ആളുകള്‍ വളരെ ദേഷ്യത്തിലാണ്. അവര്‍ ഒട്ടുമേ ശാന്തരല്ല, ആരെയും ഭയക്കുന്നുമില്ല.
ഇന്ത്യന്‍ ആര്‍മി, സെന്‍ട്രല്‍ റിസര്‍വ്വ് പോലീസ് ഫോഴ്‌സ് ( അര്‍ദ്ധ സൈനിക വിഭാഗം), കശ്മീര്‍ സ്റ്റേറ്റ് പോലീസ് എന്നിവയില്‍ നിന്ന് അസംഖ്യം സൈനികരെ താഴ്വരയുടെ എല്ലാ ഇടങ്ങളിലും വിന്യസിച്ചിട്ടുണ്ട്.
ചില ഗ്രാമങ്ങളില്‍, വിദൂര പ്രദേശങ്ങളില്‍ പോലും, ഓരോ കുടുംബത്തിന്റെയും വീടിന്റെ ഗേറ്റിന് പുറത്ത് പോലും സൈനികരെ ചുമതലപ്പെടുത്തി.
മധ്യവയസ്‌കയായ ശമീമ ബാനു ഫോണിലൂടെ മകന്റെ ശബ്ദം കേട്ടപ്പോള്‍ അവര്‍ കണ്ണീര്‍ വാര്‍ത്തു.
നിങ്ങള്‍ ജീവനോടെ ഉണ്ടോ? അവര്‍ നിലവിളിച്ചു.
ശമീമയുടെ അയല്‍പ്രദേശത്തെ സര്‍ക്കാര്‍ ഓഫീസില്‍ അധികാരികള്‍ അനുവദിച്ച ഒരു ഫോണ്‍ ഉപയോഗിക്കുന്നതിന് 400-പേരുടെ വരിയില്‍ അവര്‍ മണിക്കൂറുകളാണ് കാത്തിരുന്നത്.
കോളേജ് പ്രായത്തിലുള്ള മകന്‍ മുംബൈയിലാണ്. ശമീമ പറഞ്ഞു.
കര്‍ശനമായ ഉപരോധത്തിന്റെ ഫലങ്ങള്‍ എല്ലായിടത്തും തെളിഞ്ഞുകാണാം. സ്‌കൂളുകള്‍ അടച്ചു. പാര്‍ക്കുകള്‍ വിജനമാണ്. കുഞ്ഞുങ്ങളുടെ ഭക്ഷ്യവസ്തുക്കള്‍ക്ക് ക്ഷാമം നേരിട്ടു.
പല പ്രദേശത്തും , മെഡിക്കല്‍ അത്യാഹിതങ്ങള്‍ക്ക് പോലും വീടിന് പുറത്തിറങ്ങാന്‍ കര്‍ഫ്യൂ പാസ് ഹാജരാക്കേണ്ട ദുരവസ്ഥ വന്നു.
ലാല ഡെഡ് എന്ന ഒരാശുപത്രിയില്‍ വിദൂരത്ത് നിന്ന് വന്ന രോഗികള്‍ക്ക് പോലും തറയില്‍ ചുരുണ്ടു കിടക്കേണ്ടി വന്നു.
ഡോക്ടര്‍മാര്‍ക്ക് ജോലിയില്‍ പ്രവേശിക്കാന്‍ സാധിച്ചില്ല.
‘ഇത് ജീവിക്കുന്ന നരകമാണ്’ അവിടത്തെ ഡോക്ടറായ ജമീലയുടേതാണ് ഈ വാക്കുകള്‍.
ഇതുവരെ തങ്ങള്‍ നേരിട്ട എല്ലാ പ്രതിസന്ധികളേക്കാളും മോശമാണ് ഈ അനുഭവമെന്ന് കശ്മീരികള്‍ പറയുന്നു.
പരാതികളെക്കുറിച്ചുള്ള ചോദ്യങ്ങള്‍ക്ക് ശനിയാഴ്ച മറുപടി നല്‍കുമെന്നും എന്നാല്‍ ഇതുവരെ പ്രതികരണം നല്‍കിയിട്ടില്ലെന്നും ഇന്ത്യന്‍ ആഭ്യന്തര മന്ത്രാലയ വക്താവ് പറഞ്ഞു.
1990 കള്‍ മുതല്‍ കശ്മീരിലെ കലാപം ക്രമാനുഗതമായി കുറഞ്ഞുവരികയായിരുന്നു. നൂറുകണക്കിന് ചെറുപ്പക്കാരായ വിമതര്‍ താഴ്വരയില് ചുറ്റിക്കറങ്ങുന്നു.
മോദി ഒരു ഫെഡറല്‍ പ്രദേശമായി തരംതാഴ്ത്തുന്നതുവരെ ഇന്ത്യയിലെ ഏക മുസ്ലീം ഭൂരിപക്ഷ പ്രദേശമായിരുന്നു ഇത്.
”ഇത് ഒരു പൂര്‍ണ്ണ കണ്ടെയ്‌നറായിരുന്നു, അവര്‍ അത് ശൂന്യമാക്കി.സാവധാനം, സാവധാനം… വിനോദസഞ്ചാര കേന്ദ്രമായ ഇത് ഇപ്പോള്‍ ശൂന്യമായി ഒഴുകുന്നു” ശ്രീനഗറിലെ ഹൗസ് ബോട്ടുകളിലൊന്നിന്റെ ഓണറായ മുഹമ്മദ് ലത്തീഫ് കൊട്രൂ പറഞ്ഞു.
മോദിയുടെ തീരുമാനം, കശ്മീരികള്‍ക്ക് പ്രത്യേക ഭൂവുടമസ്ഥാവകാശം നല്‍കിയ പതിറ്റാണ്ടുകള്‍ പഴക്കമുള്ള വ്യവസ്ഥയെ തുടച്ചുനീക്കുന്നതും ഇന്ത്യയില്‍ നിന്നുള്ള ദശലക്ഷക്കണക്കിന് ഹിന്ദു കുടിയേറ്റക്കാരെ താഴ്വരയിലേക്ക് മാറാന്‍ പ്രേരിപ്പിക്കുമെന്നും നിരവധി കശ്മീരികള്‍ ഭയപ്പെടുന്നു.
സ്വന്തം നാട്ടില്‍ ന്യൂനപക്ഷമായി മാറുമെന്നത് അവരെ ആശങ്കപ്പെടുത്തുന്നു.
എന്നാല്‍, ഇന്ത്യന്‍ ഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ ഇത് നിഷേധിക്കുകയും കശ്മീരിന്റെ പ്രത്യേക സ്വഭാവം നശിപ്പിക്കാന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്നില്ലെന്നും പറയുന്നു.
എന്നാല്‍ പുതിയ പദവി കശ്മീരികള്‍ അല്ലാത്തവര്‍ക്ക് ഭൂമി വാങ്ങുന്നത് എളുപ്പമാക്കുമെന്നും അവര്‍ പറഞ്ഞു, ഇത് നിക്ഷേപത്തിന് കൂടുതല്‍ സാധ്യതയുണ്ടെന്നും യുദ്ധത്തില്‍ തകര്‍ന്ന സമ്പദ്വ്യവസ്ഥയെ ഉയര്‍ത്തുമെന്നും അവര്‍ വാദിക്കുന്നു.
കശ്മീരിന്റെ സ്വയംഭരണാധികാരം പിന്‍വലിക്കുന്നതിന് മുമ്പ് ഇന്ത്യ ഒരു കശ്മീരി നേതാക്കളെയും സമീപിച്ചിട്ടില്ല, ഇത് ഭരണഘടനാവിരുദ്ധമാണെന്ന് നിരവധി ഇന്ത്യന്‍ നിയമ വിദഗ്ധര്‍ അഭിപ്രായപ്പെട്ടിട്ടുണ്ട്. യഥാര്‍ത്ഥ സ്വയംഭരണ വ്യവസ്ഥകള്‍ കശ്മീരിന്റെ പദവിയില്‍ എന്തെങ്കിലും മാറ്റം വരുത്തേണ്ടത് കശ്മീര്‍ പ്രതിനിധികളുമായി കൂടിയാലോചിച്ച് ചെയ്യേണ്ടതാണെന്ന് പറയുന്നു.
കഴിഞ്ഞ ഒരാഴ്ചക്കിടെ സെലക്ട് ചെയ്യപ്പെട്ട ചില രാഷ്ട്രീയ ഉന്നത നേതാക്കള്‍ ഉള്‍പ്പെടെ നൂറുകണക്കിന് പൗരന്മാരാണ് ജയിലറക്കുള്ളിലേക്ക് ആനയിക്ക്‌പെട്ടത്.
ഈ ഭീതികരമായ അവസ്ഥ സുപ്രീംകോടതിയില്‍ പര്യവസാനം കുറിക്കുമെന്ന് ഭരണാഘടനാ അഭിഭാഷകര്‍ പ്രവചിക്കുന്നുന്നുണ്ട്.
കശ്മീരികളില്‍ ബഹുഭൂരിപക്ഷവും മോദിയെ ഒരിക്കലും വിശ്വസിച്ചിട്ടില്ല. അടിസ്ഥാനപരമായി, ഹിന്ദു ദേശീയവാദത്തിലാണ് മോദിയുടെ ഗവണ്‍മെന്റ് വേരൂന്നി നില്‍ക്കുന്നത്.
മെയ് മാസത്തില്‍ നടന്ന തിരഞ്ഞെടുപ്പില്‍ വീണ്ടും വിജയം വരിച്ചു അവര്‍, പക്ഷേ, ന്യൂനപക്ഷ വിഭാഗമായ മുസ്ലിംകള്‍ക്കിടയില്‍ വലിയ ഭീതി സൃഷ്ടിച്ചു.
സ്വയംഭരണാധികാരം റദ്ദ്‌ചെയ്യുന്നത് കശ്മീരി ജനതയെ അശാന്തരാക്കുമെന്ന് മോദിക്ക് നന്നായി അറിയാമായിരുന്നു.
ഈ സുപ്രധാന തീരുമാനം അറിയിക്കുന്നതിന് ഏതാനും ദിവസങ്ങള്‍ക്ക് മുന്‍പ് സുരക്ഷാഉദ്യോഗസ്ഥര്‍ ആയിരക്കണക്കിന് വരുന്ന ഇന്ത്യന്‍ വിനോദ സഞ്ചാരികളെ അതിശ്രീഘം ഒഴിപ്പിച്ചു.
പാകിസ്ഥാന്റെ പിന്തുണയുള്ള തീവ്രവാദ ഗൂഢാലോചനയാണെന്ന് അവര്‍ കാരണം പറഞ്ഞു. ഇപ്പോള്‍ പല കാശ്മീരികളും പറയുന്നത് ഈ അടിച്ചമര്‍ത്തലിന്റെ ഉപായമെന്നാണ്.
”എല്ലാവരും കള്ളം പറഞ്ഞു, ഗവര്‍ണറും, എല്ലാവരും!,” ഒരു മെഡിസിന്‍ ഷോപ്പ് നടത്തുന്ന ഫയാസ് അഹ്മദ് പറഞ്ഞതാണിത്.
കശ്മീരികള്‍ പുറംലോകത്തെ വിവരങ്ങൾ അറിയാന്‍ ആഗ്രഹിക്കുന്നുണ്ട്. എന്നാല്‍ ഇന്റര്‍നെറ്റും ഫോണുകളും ടെലിവിഷന്‍ സേവനവും സ്തംഭിച്ചതോടെ, സുഖകരമല്ലാത്ത അഭ്യൂഹങ്ങള്‍ക്ക് ഇടയായി.
കുറച്ച് ചെറിയ കശ്മീരി പത്രങ്ങള്‍ തടസ്സമില്ലാതെ തുടര്‍ന്ന് വന്നു, നേര്‍ത്ത കടലാസ് പതിപ്പുകള്‍ – നാലോ എട്ടോ പേജുകള്‍, ആയിരിക്കാം – അവ ദിവസം മുഴുവന്‍ ശ്രദ്ധാപൂര്‍വ്വം കൈമാറുന്നു.
3 രൂപ, അല്ലെങ്കില്‍ ഏകദേശം 4 രൂപ വിലയുള്ള പകര്‍പ്പുകള്‍. ഇപ്പോള്‍ അവ 50ന് പോകുന്നു. ഡിജിറ്റല്‍ പതിപ്പൊന്നുമില്ല.
ഉറങ്ങാന്‍ കഴിയാത്തത്ര ഉത്കണ്ഠയും ഭയവും ചുറ്റിവരിഞ്ഞെന്ന് തോന്നുന്നുണ്ടെന്ന് നിരവധി ആളുകള്‍ പറഞ്ഞു.
”ഉറക്കം അപ്രത്യക്ഷമായി,” അഹ്മദ് പറഞ്ഞു. ”ഞങ്ങള്‍ ആരെയും വിശ്വസിക്കുന്നില്ല.”
മുസ്ലീം കലണ്ടറിലെ ഏറ്റവും വിശുദ്ധ ദിനങ്ങളിലൊന്നായ ഈദ് തിങ്കളാഴ്ചയാണ്.
പല കുടുംബങ്ങളും ദു:ഖാര്‍ത്ഥരാണ്, അവര്‍ക്ക് നഗരത്തിന് പുറത്തുള്ള ബന്ധുക്കളുമായി ആഘോഷം പങ്കിടാന്‍ സാധിക്കുന്നില്ല – കാരണം അവരുമായി ബന്ധപ്പെടാനുള്ള വഴികള്‍ അടച്ചിടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു – അല്ലെങ്കില്‍ ബലിയര്‍പ്പിക്കാന്‍ ഒരു ആടിനെ വാങ്ങാന്‍ പുറത്തേക്ക് പോകേണ്ടിവരും.
ശ്രീനഗറിലെ ഒരു വെള്ളിയാഴ്ച ഒരു ചെറിയ ആട്ടിന്‍കൂട്ടത്തിന് ഇടയനെ കാവല്‍ ഏര്‍പ്പെടുത്തി, അയാള്‍ ഒരു പാച്ച് പുല്ലില്‍ ഇരുന്നു, ഒരിക്കലും വരാത്ത ഉപഭോക്താക്കളെയും കാത്തിരുന്ന്..!
ഒരു റിപ്പോര്‍ട്ടറുമായി പോകുന്ന കാര്‍ അയാളെ സമീപിക്കാന്‍ മന്ദഗതിയിലായപ്പോള്‍ അയാള്‍ ചാടി ജനാലയിലേക്ക് ചാടി.
”ഞങ്ങള്‍ തോക്കുകള്‍ എടുക്കാന്‍ തയ്യാറാണ്,” അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു.
തെരുവിലുടനീളമുള്ള ഒരു കൂട്ടം പട്ടാളക്കാര്‍ക്കിടയിലൂടെ അദ്ദേഹം ധൃതിയില്‍ നടന്നകന്നു
